Universiteiten

Het vakgebied Telematica

Telematica is de wetenschap die zich richt op de ondersteuning van de interactie over afstand en/of tijd tussen mensen en/of geautomatiseerde processen, door middel van de geïntegreerde toepassing van telecommunicatie- en informatietechnologie.

De economisch meest belangrijke en snelst groeiende bedrijfstak

Telematica, economisch de belangrijkste en snelst groeiende bedrijfstak op wereldschaal, heeft een steeds groter aandeel in de groei van de werkgelegenheid. Van de top-10 beursgenoteerde bedrijven in de Verenigde Staten zijn er maar liefst zes actief in de Informatie- en Communicatietechnologie, waaronder Microsoft, General Electric en Intel. Nederland blijft achter op ICT-gebied door een nijpend tekort aan hoger opgeleiden op dit terrein. Het Nederlands bedrijfsleven ziet dit in en heeft daarom bij de minister met klem aangedrongen op een Telematica-opleiding aan een Nederlandse universiteit.

Behoefte aan nieuwe opleiding

Marktstudies tonen aan dat gedurende de komende 5 jaar slechts voor de helft in de vraag naar ICT-ingenieurs kan worden voorzien met afgestudeerden uit de informatietechniek en communicatietechniek. Dit is in de door Arthur D. Little afgenomen interviews bevestigd. Momenteel wordt zelfs geworven in Oost-Europa. Of men neemt noodgedwongen mensen aan uit andere technologische gebieden, en zelfs economen en bedrijfskundigen. Daarvoor is dan wel een intensieve, dure en tijdrovende training nodig (binnen of buiten het bedrijf), alvorens de employees ingewerkt zijn en hun geld opbrengen. Dit is dan ook de reden dat bedrijven dit niet als een lange-termijn oplossing zien om in de behoefte aan ICT-ingenieurs te voorzien.

Visie op de opleiding Telematica

Telematica is de wetenschap die zich richt op de ondersteuning van de interactie over afstand en/of tijd tussen mensen en/of geautomatiseerde processen, door middel van de geïntegreerde toepassing van telecommunicatie- en informatietechnologie. Telematicasystemen zijn gedistribueerde systemen die de bovengenoemde interacties ondersteunen. De Telematica opleiding aan de Universiteit Twente onderscheidt drie functionele lagen in het vakgebied van de Telematica:

• Telematicatoepassingen:
• deze laag heeft betrekking op het inzetten van telematicasystemen ter ondersteuning van gebruikersprocessen. Dankzij het vermogen van telematicasystemen om informatie te brengen op de gewenste plaats, op het gewenste moment, en in de vorm die nodig is, kan de toepassing van telematica leiden tot een effectiever en efficiënter functioneren van gebruikersprocessen. De hiervoor vereiste kennis is specifiek voor de verschillende maatschappelijke sectoren, zoals onderwijs, transport en logistiek, gezondheidszorg, bank- en verzekeringswezen, etc. Verder dient men zich bewust te zijn van de maatschappelijke inbedding van telematica. Hiervoor dient men de relevante wet- en regelgeving te kennen, alsmede de economische, sociale en ethische consequenties welke aan de invoering van telematica zijn verbonden.

• deze laag heeft betrekking op de ontwikkeling van diensten die door telematicasystemen geleverd worden aan de gebruikersprocessen. Sommige diensten zijn afgestemd op de optimale ondersteuning van zeer specifieke gebruikersprocessen (bijvoorbeeld een teleconsultatiedienst voor medische specialisten), en worden geleverd m.b.v. specifieke dienstencomponenten die op hun beurt gebruik maken van generieke diensten; andere hebben een meer generiek karakter (bijvoorbeeld een 'electronic mail service'). Voor het gebruik van diensten in telematicatoepassingen is een geschikte ondersteuning van mens-machine interactie nodig op elk interactiepunt van gebruikersproces en telematicasysteem.
• Telematicanetwerken:
• deze laag heeft betrekking op de ontwikkeling van functies voor communicatie (gegevenstransport) en transmissie. Functies voor communicatie maken het mogelijk dat computersystemen informatie met elkaar uitwisselen. Deze functies worden gebruikt door dienstencomponenten voor het overbruggen van afstanden tussen computersystemen ('end-to-end'). Functies voor transmissie richten zich op het gebruik van fysieke media voor informatieoverdracht. Deze functies worden gebruikt voor de informatieoverdracht tussen de verschillende interne deelsystemen van de communicatieinfrastructuur.

Voor ieder van deze functionele lagen bestaat een beroepsperspectief. Daarom vormen deze functionele lagen de afstudeerrichtingen van de Telematica opleiding.

Naast de indeling van het vakgebied in de bovengenoemde functionele lagen, kent de Telematica opleiding ook een methodische invalshoek. Dit betreft het ontwerpen, analyseren en beheren van telematicasystemen en heeft betrekking op de drie functionele lagen (toepassing, diensten en netwerken).

Elementaire vakken uit de wiskunde, elektrotechniek en informatica vormen de basis voor de Telematica vakken in de functionele en methodische invalshoeken. Verder komt de maatschappelijke inbedding van telematicasystemen aan de orde in vakken waarin de economische en sociale consequenties van de invoering van zulke systemen worden toegelicht. Hierin wordt ook aandacht besteed aan ethische aspecten en wet- en regelgeving.

Opleiding Telematica

De Universiteit Twente voorziet in deze behoefte op de arbeidsmarkt met een nieuwe opleiding Telematica, die officieel in september 2000 van start gaat. De opleiding zal worden ingepast in Major-minor - de nieuwe onderwijsformule van de UT, waarbij studenten na hun basisprogramma, twee keuzes maken: eerst voor de richting waarin ze zich willen specialiseren (de Major) en aansluitend voor een samenhangend pakket van vakken, waarmee ze hun studie kunnen verbreden (de minor). Voor de nieuwe opleiding Telematica betekent dit dat er, na een vast tweede jaar, als hoofdstroom drie Majors mogelijk zijn: telematicanetwerken, telematicadiensten en telematicatoepassingen. Eerstgenoemde Major richt zich op de techniek van telematicanetwerken, met als onderwerpen bijvoorbeeld toegang tot het Internet via telefoon, glasvezelkabel en draadloze netwerken (zoals GSM), en het transport van gegevens door het Internet. De tweede Major richt zich op de techniek van ondersteunende telematicadiensten (services), die als het ware de brug vormen tussen telematicanetwerken en -toepassingen, zoals multimedia over Internet, security and world-wide-web services en diensten ten behoeve van electronic commerce. De derde Major gaat niet alleen over verschillende toepassingen van telematica (zoals wegsignalering in het verkeer, afstandsonderwijs en elektronisch bankieren), maar richt zich vooral ook op gemeenschappelijke aspecten die van belang zijn bij al deze toepassingen, zoals kosten, groei- en gebruiksmogelijkheden, en politieke aspecten als veiligheid en privacy.

Vakgebied Telematica

Telematica is een betrekkelijk jong vakgebied. Vanaf het einde van de jaren 80 groeide het besef dat de combinatie van telecommunicatie en informatietechnologie tot nieuwe ontwikkelingen zou leiden op het economische, culturele en sociale vlak. Zoals bij elk jong en snel groeiend vakgebied bestaat er behoefte aan een globale afbakening. Telematica is de wetenschap die zich richt op de ondersteuning van de interactie over afstand en/of tijd tussen mensen en/of geautomatiseerde processen, door middel van de geïntegreerde toepassing van telecommunicatie- en informatietechnologie. Telematicasystemen zijn gedistribueerde systemen die de bovengenoemde interacties ondersteunen. Eindgebruikers van telematicasystemen zijn mensen en/of geautomatiseerde processen.

Maatschappelijk belang van Telematica

Met de toenemende mogelijkheden van telematica wordt de binding met plaats en tijd geleidelijk doorbroken. Onze samenleving wordt in toenemende mate afhankelijk van de snelle uitwisseling van informatie en daarmee van telematicasystemen. Reeds nu spelen telematicasystemen een belangrijke rol in bijvoorbeeld betalingsverkeer, transport en logistiek, vluchtreservering en productie- en procesbesturing. Telematicadiensten zoals electronic mail, World Wide Web en Product Data Interchange worden steeds vaker gebruikt ter ondersteuning van bedrijfsactiviteiten, zoals communicatie, marketing en financiële transacties. Telematica heeft een groeiende invloed op verschillende facetten van de samenleving. Voorbeelden daarvan zijn:

• economie: telematica kan worden ingezet bij logistieke processen ter ondersteuning van informatiestromen in en tussen bedrijven en bij flexibilisering van de bedrijfsvoering;
• milieu: telematica kan bijdragen tot het reduceren en beheersen van de milieu-effecten van verkeer en vervoer;
• cultuur en maatschappij: telematica kan culturele en maatschappelijke informatie (bijvoorbeeld betreffende musea en overheidsinstanties) beter toegankelijk maken. Tele-educatie kan de efficiency van onderwijs verhogen en daarmee de kosten reduceren en mogelijkheden bieden tot permanente educatie.

Daarmee is telematica uitgegroeid tot een gebied van strategisch belang voor de meeste organisaties en sectoren van onze samenleving. Het onderzoek van Adviesbureau Arthur D. Little toont aan dat de belangrijkste industriële sectoren in Nederland in toenemende mate afhankelijk zijn van ontwikkelingen op het gebied van informatie- en communicatietechnologie. Door telematica-diensten en daarop gebaseerde toepassingen, zoals electronic commerce, electronic banking en tele-working verandert de manier waarop bedrijven met elkaar, met hun klanten en hun werknemers communiceren. Deze bedrijven zouden zonder deze technologie niet meer kunnen functioneren, omdat zij niet meer kunnen opereren zonder de netwerk- en diensten-infrastructuren, waarop zij hun diensten en toepassingen realiseren.

Het voorgaande maakt duidelijk dat telematica zich met name manifesteert als enabling technology die alle niveaus van maatschappelijke interactie raakt.